ابعاد اجتماعي و آثار و بركات امر به معروف ونهي از منكر

ابعاد اجتماعي امر به معروف ونهي از منكر

الف : اجرای قانون منوط به نظارت عمومی
درست است که دولت ، در نظام اسلامی ، مسئول اجرای قانون و مقررات است ، لیکن این کار در صورت عدم نظارت عمومی نه کافی است زیرا که دولت و عُمّال او در همه جا حضور ندارند و نه مردمی است چرا که آحاد مردم در حرکت تکاملی جامعۀ خود را مسئول و سهیم نمی دانند و بدیهی است که چنین روحیه ای در روند تکاملی جامعه فتور و سستی پدید می آورد . ولی اگر مردم خود را مسئول در نظارت بر اعمال خیر و شر و معروف و منکر جامعه ببینند ، هم کنترل جامعه بهتر صورت می گیرد و هم عامل گسترش و بالا بردن فرهنگ جامعه خواهد بود و هم فاصلۀ میان دولت و ملت کمتر خواهد شد . در نتیجه مردم ، دولت و برنامه های فرهنگی و اصلاحیش را از آن خود خواهند دانست و انسجام دولت و ملت ، مستحکم تر خواهد گردید و بر این اساس است که اسلام ، در عین این که این دو وظیفه را چنان که در کتاب خواهدآمد ، مربوط به نظام حاکم می داند ، مربوط به آحاد مردم نیز می داند تا از این رهگذر ، پشتوانه ای همگانی برای رشد و گسترش نیکی ها و زدودن زشتی ها قرار داده ، ضامن اجرائی قوی و نیرومند برای همه مقّررات از ناحیه تودۀ ملت ، مقرر نموده باشد .
و بدین جهت است که امام صادق (علیه السلام) امر به معروف و نهی از منکر را بر افرادی که توان انجام آن را دارند و بر خود و یارانشان نمی ترسند، واجب دانسته و فرموده است :
« اَلامرُ بِالمَعروفِ وَ النَّهیِ عَنِ المُنکَرِ وَاجِبَان عَلی مَن اَمکَنَهُ ذَالِکَ وَ لَم یَخَف عَلَی نَفِسهِ وَ لا عَلَی اَصحَابِهِ»
امر بمعروف و نهی از منکر ، بر کسی که قدرت بر انجام آن دارد و بر خود و یارانش نمی ترسد ، واجب است».
و علی (علیه السلام) نیز آن ها را مایه تقویت مؤمنین و تحقیر کافرین دانسته و فرموده است :
فََمن اَمَرَ بِالمَعروف شَدَّ ظُهورِ المُؤمِنين وَ مَن نَهَي عَنِ المُنكَر اَرغَمَ اُنُوفِ الكافرين ؛
کسی که امر به معروف کند ، پشت مؤمنان را محکم کرده و آن کس که نهی از منکر کند ، بینی کافران را به خاک مالیده است .

ب : وظیفه حکومت در اجرای امربه معروف و نهی از منکر

همه مسلمانان در انجام این مسئولیت بزرگ « امر بمعروف و نهی از منکر» مؤظفند ولی گاهی مواردی پیش می آید که اگر پای حکومت در میان نباشد، این تکالیف کارساز نیست و احیاناً معضلاتی پیش می آید و یا ممکن است بر اثر مقابله اهل منکر و نیاز به ضرب و تعزیر باشد ، از این رو اسلام ، امر به معروف حکومتی را نیز تبیین نموده بنابر این حکومت در قبال انجام این فریضه وظیفه ای خاصی را دارد .

ج : امر به معروف رمز انسجام

این فریضه ، هدایت ، دعوت ، ارشاد ، نصیحت و برخورد را شامل می شود و طبق روایت ، بزرگترین عامل ، جهت استحکام اسلام است .
امام علی (علیه السلام) می فرمایند : آن هنگام که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مرا به یمن فرستاد به من فرمود :
« یَا عَلِّی لا تُقَاتِلَنَّ اَحَداً حَتَّی تَدعُوهُ وَ ایم الله لان یَهدِی الله عَلَی یَدَیکَ رَجُلاً خَیرٌ لَکَ مِمَّا سَلعَت عَلیهِ الشَمسِ وَ غَرُبَت»
ای علی ، با کسی جنگ مکن مگر آن که او را دعوت به اسلام کنی ، سوگند به خدا ، اگر خداوند کسی را به وسیله تو هدایت کند ، برایت بهتر است از آن چه را که خورشید بر آن می تابد و غروب می کند.
و نیز آن حضرت فرمود :
« مَن اَمَرَ بِالمَعروف وَ نَهَی المُنکَر فَهُوَ خَلِیفة الله فِی الارضِ وَ خَلیفَةُ رَسُولِهِ »
کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند او خلیفۀ خدا و پیامبرش در زمین است.
امام علی (علیه السلام) نیز می فرماید :
«قَوامُ الشَریعَةِ اَلامرُ بِالمَعروف وَ النَهیِ عَنِ المُنکَر وَ اِقَامَةُ الحُدُود»
سرپا ماندن دین، وابسته به امر به معروف و نهی از منکر و اجرای دستورات الهی است .
گاهی اوقات ممکن است برخی از غرب زده ها انجام تکلیف امر به معروف و نهی از منکر را موجب سلب آزادی افراد و دخالت در امور شخصی دیگران و یا عامل هرج و مرج و یا اعمال خشونت در جامعه بدانند و به جای آن که آن را مایۀ سعادت و تکامل جامعۀ اسلامی به شمار آورند ، مایۀ پسرفت و بدبختی جامعه بیانگارند.
ولی با توجه با آن که اولاً وجود قانون در جامعه برای کنترل و محدود کردن افراد است و هیچ کس آزادی مطلق و بی بند و بار را نمی تواند بپذیرد و از این رو این مقدار از سلب آزادی نیز در راستای تحقّق همان فلسفۀ جَعل قانون است که پذیرفته شده است و گرنه وضع قانون و جواز آزادی مطلق ، کاری عبث و بی حاصل خواهد بود.
و ثانیاً چنانکه می دانیم اِعمال قانون، در همه جا مستلزم خشونت نیست ، ولی گاهی گریزی از آن نیست مثلاً کسی که سرقت مسلّحانه کرده و یا آدم کشته و یا دیگران را مورد ضرب و جرح قرار داده در همه جای دین ، قانون درحقّ آن ها سخت گیری می کند و با خشونت بر برخورد می نماید ، از این رو در مسألۀ ترک معروف و ارتکاب منکر نیز چنین است یعنی اگر ارشاد و موعظه و گفتار نرم و خیرخواهانه مؤثّر نیفتاد ، حکومت اسلامی اقدام در موضع قدرت و برخورد قهر آمیز متوسّل می شوند و البته با مراحل خود انجام پذیر می باشد و طبعاً چنین کاری برای حفظ حقوق افراد و جلوگیری ازهرج ومرج « انارشیسم » است .
و هر حکومتی در اجرای قانون و حفظ امنيّت عمومی ناگزیر از اعمال این مقدار خشونت است . بنابر این ، بر خلاف تصوّر افراد سطحی نگر این تکلیف الهی ( امر بمعروف و نهی از منکر ) موجب سلب آزادی وخشونت و هرج و مرج نیست .
این تکالیف از عوامل اجرای قانون و پیشگیری از حوادث سوء غیر قابل کنترلی است که در سایۀ بی بند و باری مطلق ، پدید می آمده و سرانجام جامعه را به سقوط خواهد کشانید .

آثار و بركات امر به معروف و نهی از منکر

الف: برکات معنوی
امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند :
هر کس منکر و خلافی را دید و قلباً از آن ناراحت شد ، همانا از قهر خدا نجات پیدا کرده وتن به سلامت برده است .
و هر کس با زبان از کار خلاف نهی کرد، به پاداش رسیده است.
هر کس با شمشیر و قوت و قدرت برای عزت کلمه الله قیام کند ، به واقعیت الطاف الهی رسیده است.
هرکس بدعت گزاری را با نهی از منکر بترساند ، خداوند قلبش را از ایمان پرکند ولی اگر نسبت به او نرمش نشان دهد ، قانون خدا را تحقییر کرده است.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند :
بهترین مردم کسی است که مردم را به معروف دعوت کند .
و برعکس اگر کسی در برابر معروف و منکر هیچ گونه احساسی نداشته باشد، انسانیت او دگرگون شده است به نحوی که دیگر حرف خیری را نمی پذیرد.
حضرت علی (علیه السلام) به فرزندش فرمودند : امربه معروف کن تا اهل معروف باشی. آری ! همان گونه که هر کس لباس می شوید ، دست خودش نیز پاک می شود ، کسی که مردم را به خیر دعوت می کند ، به طور طبیعی سعی می کند تا خودش نیز به آن کار عمل کند که به دیگران سفارش می کند.
در روایات متعدد می خوانیم هر کس مردم را به کار خیر راهنمائی و سفارش و دعوت کند و مردم به خاطر دعوت او آن کار را انجام دهند ، دعوت کننده در پاداش شریک می شود بدون آن که از اجر دیگری کاسته شود.
هرکس دیگری را به کار خیر راهنمائی و سفارش و با دعوت او آن کار را انجام دهند، دعوت کننده در پاداش شریک می شود بدون آنکه از اجر دیگری کاسته شود .
هر کس دیگری را به کار خلاف و انحراف دعوت کند ، در کیفر مفاسد او شریک است . بنابراین ، کسی که امر به معروف می کند ، در پاداش همه کارهایی که مردم به خاطر دعوتش انجام می دهند شریک است.

ب: برکات اقتصادی امر به معروف و نهی از منکر

خداوند در قرآن می فرماید: اگر مردم مناطق ایمان آورند و تقوا پیشه کنند (که یکی از مصادیق تقوی امر به معروف و نهی از منکر است) به طور قطع از آسمان و زمین برکاتی خواهیم گشود .
امام محمد باقر (علیه السلام) می فرمایند:
با امر به معروف و نهی از منکر، کسب ها حلال و زمین ها آباد می شود.
و در جای دیگر می فرمایند : مقدار باران در هر سال یکسان است ولی اگر مردم گناه کردند ، خداوند مسیر باران را تغییر می دهد.
سپس ایشان برای هر گناهی آثاری را بیان فرمودند:

اگر در جامعه زنا زیاد شود، سکته و مرگ ناگهانی زیاد می شود.

اگر کم فروشی رایج شود ، قحطی پیدا می شود .

اگر زکات پرداخت نشود ، برکات زمین کم می شود .

اگر پیمان شکنی و بی وفایی زیاد شد ، دشمن غالب می شود.

اگر صله رحم قطع شود، اموال به دست نا اهلان می افتد.

اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود، اشرار بر مردم تسلط می یابند به نحوی که فریادها بی اثر می شود.

ج ـ برکات اجتماعی امر به معروف ونهی از منکر

قرآن، جامعه ای را رستگار می داند که گروه ویژه ای برای امر به معروف ونهی از منکر داشته باشد.
در آیه دیگری می فرماید :
نشانه بهترین جامعه آن است که امر به معروف و نهی از منکر در آن زنده باشد.
صالحانی راکه ما در هر نماز با جمله (السلام علینا و علی عبادالله الصالحین) برآنان سلام می فرستیم ، کسانی هستند که امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
در آیه دیگری می خوانیم :
هنگام عذاب ، تنها ناهیان از منکر نجات پیدا می کنند و بقیه مردم خواه گناهکار و خواه افراد ساکت و بی تفاوت گرفتار قهر خدا می شوند.
امام محمدباقر (علیه السلام) درباره امر به معروف و نهی از منکر فرمودند : هرکس آن دو را یاری کند خداوند به او عزت می دهد. هر کس خوارشان کند ، خدا او را خوار می کند.

د ـ برکات سیاسی امر به معروف ونهی از منکر

حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند : پشتوانه مومنان و وسیله تحقیر کفار، امربه معروف ونهی از منکر است.
اگر امر به معروف نهی از منکر نشود، به تدریج اشرار بر شما حاکم خواهند شد و کار به جایی خواهد رسید که خوبان شما هر چه فریاد زنند ، پاسخی نشنوند.
در روایت دیگری می خوانیم:
اگر امر به معروف و نهی از منکر نکنید و پیرو اهل بیت پاک رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نباشید ، خداوند اشرار را بر شما مسلط خواهد کرد و چنان در فشار قرار خواهید گرفت که هر چه خوبان شما دعا کنند، مستجاب نشود .
جمله دیگر درباره نقش امر به معروف ونهی از منکر ، در سالم نمودن قوه قضائیه است آن جا که می فرماید :
و «ترد المظالم» با امر به معروف و نهی از منکر حق به صاحبش بر می گردد .
آری!
اگر مردم اطلاعات صادقانه ی خود را به عنوان شاهد در اختیار قاضی و دادستان قرار دهند و مسئولان قضایی را آگاه کنند ، بسیاری از ظلم ها قابل برگشت است.
اگر هر کس در برابر ظلم به وظیفه خود عمل کند ، ظالم می داند برای ظلم کردن جایی نمی یابد و قهراً حق ها به صاحبش بر می گردد.
امام صادق(علیه السلام) به یکی از یاران خود فرمودند:
اگر شما دور بنی عباس را نمی گرفتید ، آن ها ما را خانه نشین نمی کردند. سکوت شما ما را خانه نشین کرد.
حضرت می فرمایند: و «تعمر الارض» آباد شدن زمین، یکی دیگر از آثار امر به معروف و نهی از منکر است زیرا آبادی نیاز به تلاش و سرمایه گذاری و علاقه و تخصص و بسیج شدن و تعاون دارد که همه آن ها از معروف هاست و باید به آن امر شود ، فاسد کردن زمین از طریق جنگ و بیکاری و رهاکردن و راکد گذاشتن سرمایه ها و فتنه و تفرقه و اسراف و عیاشی است ـ که همه آن ها از منکرات است ـ و باید از آن ها جلوگیری شود.
گرفتن حق نیاز به آگاهی، قدرت، اراده، وحدت، شجاعت و تبلیغات دارد که هر یک از آن ها با تذکر و حمایت و تشویق و در یک کلمه با امر به معروف حاصل می شود . چه زیباست سخن حضرت که می فرمایند: وَیَنصِف مِنَ اَلاعدَاء.
با امر به معروف ونهی از منکر ، نظام شما ثبات پیدا می کند ( وَیَستَقِیمَ اَلامر ) زیرا اگر بهترین قانون ونظام ، مراقبت و حمایت نشود ، متزلزل خواهد شد . امر به معروف ونهی از منکر ضامن پایداری نظام و حمایت از نیکوکاران و استخوانی در گلوی خلاف کاران است.
منبع:www.nemademehr.com